ปญฺญาปเภทกถาวณฺณนา

[425] ธมฺมสภาวปฏิเวโธ นาม ปญฺญาย อาเวณิโก สภาโว, น เตนสฺสา โกจิ วิภาโค ลพฺภตีติ อาห ‘‘ธมฺมสภาวปฏิเวธลกฺขเณน ตาว เอกวิธา’’ติฯ ลุชฺชนปลุชฺชนฏฺเฐน โลโก วุจฺจติ วฏฺฏํ, ตปฺปริยาปนฺนตาย โลเก นิยุตฺตา, ตตฺถ วา วิทิตาติ โลกิยาฯ ตตฺถ อปริยาปนฺนตาย โลกโต อุตฺตรา อุตฺติณฺณาติ โลกุตฺตราฯ โลกุตฺตราปิ หิ มคฺคสมฺปยุตฺตา ภาเวตพฺพาฯ วิปสฺสนาปริยาโยปิ ตสฺสา ลพฺภเตวาติ โลกุตฺตร-คฺคหณํ น วิรุชฺฌติฯ อตฺตานํ อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺเตหิ สห อาสเวหีติ สาสวา, อารมฺมณกรณวเสนปิ นตฺถิ เอติสฺสา อาสวาติ อนาสวาฯ อาทิ-สทฺเทน อาสววิปฺปยุตฺตสาสวทุกาทีนํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ นามรูปววตฺถานวเสนาติ นามววตฺถานวเสน, รูปววตฺถานวเสน จฯ ปฐมํ นิพฺพานทสฺสนโต ทสฺสนญฺจ, นิสฺสยภาวโต สมฺปยุตฺตา ธมฺมา ภวนฺติ เอตฺถ, สยมฺปิ วา ภวติ อุปฺปชฺชติ น นิพฺพานํ วิย อปาตุภาวนฺติ ภูมิ จาติ ทสฺสนภูมิ, ปฐมมคฺโคฯ เสสมคฺคตฺตยํ ปน ยสฺมา ปฐมมคฺเคน ทิฏฺฐสฺมิํเยว ธมฺเม ภาวนาวเสน อุปฺปชฺชติ, น อทิฏฺฐปุพฺพํ กิญฺจิ ปสฺสติ, ตสฺมา ภาวนา จ ยถาวุตฺเตนตฺเถน ภูมิ จาติ ภาวนาภูมิฯ ตตฺถ ปญฺญา ทสฺสนภูมิภาวนาภูมิวเสน ทุวิธาติ วุตฺตาฯ สุตาทินิรเปกฺขาย จินฺตาย นิพฺพตฺตา จินฺตามยาฯ เอวํ สุตมยา, ภาวนามยา จฯ มยสทฺโท ปจฺเจกํ สมฺพนฺธิตพฺโพฯ อาเย วฑฺฒิยํ โกสลฺลํ อายโกสลฺลํ, อปาเย อวฑฺฒิยํ โกสลฺลํ อปายโกสลฺลํ, อุปาเย ตสฺส ตสฺส อตฺถสฺส นิพฺพตฺติการเณ โกสลฺลํ อุปายโกสลฺลนฺติ วิสุํ วิสุํ โกสลฺลปทํ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ อชฺฌตฺตํ อภินิเวโส ปฏิปชฺชนํ เอติสฺสาติ อชฺฌตฺตาภินิเวสาฯ เอวํ พหิทฺธาภินิเวสา, อุภยาภินิเวสา จ เวทิตพฺพาฯ

[426] โลกิยมคฺคสมฺปยุตฺตาติ โลกิยกุสลจิตฺตุปฺปาเทสุ มคฺคสมฺปยุตฺตา, วิเสสโต ทิฏฺฐิวิสุทฺธิอาทิวิสุทฺธิจตุกฺกสงฺคหิตมคฺคสมฺปยุตฺตาฯ สมุทาเยสุ ปวตฺตา สมญฺญา ตเทกเทเสสุปิ วตฺตตีติ อาห ‘‘มคฺคสมฺปยุตฺตา’’ติ, ปจฺเจกมฺปิ วา สมฺมาทิฏฺฐิอาทีนํ มคฺคสมญฺญาติ กตฺวา เอวํ วุตฺตํฯ